Boek: Het helende verhaal
Vanaf eind 2019 heb ik gewerkt aan mijn nieuwe boek, Het helende verhaal. Over het ontstaan en het helen van ons gevoel van afscheiding. In maart 2023 is het boek gepubliceerd door Uitgeverij Oorsprong. Hier kan je het boek bestellen.
Hieronder vind je een korte schets van de inhoud van het boek.
We zijn, en worden, in onze tijd geconfronteerd met verschillende crises – waaronder een gender crisis, een raciale cirisis, een identiteitscrisis, een vluchtelingencrisis, een klimaatcrisis, en vanaf 2020 hebben we ook nog te maken gekregen met een mondiale corona crisis. Achter al deze crises gaat een diepere, allesomvattende spirituele crisis schuil, waar we aandacht aan moeten besteden. Die diepere spirituele crisis komt er kortweg op neer dat we ons ooit – individueel en collectief – volledig ingebed hebben gevoeld in de omringende natuurlijke wereld, maar dat we dit door de tijd heen steeds meer uit het oog zijn verloren. Als gevolg daarvan zijn we ons steeds meer afgescheiden zijn gaan voelen van de natuurlijke wereld, en daardoor ook van de mensen om ons heen.
De uitdaging is er in onze tijd in gelegen om ons – individueel en collectief – weer zoveel mogelijk bewust te worden van die grotere context van de natuurlijke wereld waarin ons individuele leven en dat van de samenleving zich afspeelt. Ons volledig ingebed voelen in de omringende natuurlijke wereld betekent dat we ons met ons individuele, kleine lichaam helemaal voelen opgenomen in, en daardoor een onderdeel voelen van, het grotere lichaam van het levende, concrete landschap om ons heen. Als we daar weer diep van doordrongen raken, ervaren we dit als een bewustzijnsverruiming, en zal dit ook een positief effect gaan hebben op het begrijpen en structureel aanpakken van al de andere crises waar we momenteel mee te maken hebben.
Dit volledig ingebed voelen in de natuurlijke wereld, in het omringende landschap, is ooit een dagelijkse werkelijkheidsbeleving geweest van ons allemaal. We hebben het allemaal ooit individueel ervaren toen we nog baby’s en kleine kinderen waren, en zijn het daarna meestal door de jaren heen steeds meer kwijtgeraakt, om plaats te maken voor een gevoel van afscheiding. Maar het gevoel van ingebed zijn in het omringende landschap is ooit ook de werkelijkheidsbeleving van onze verre voorouders geweest. Voor hen was het landschap daardoor ook altijd een bezield, Heilig landschap, waaraan zij als mens toebehoorden. Een gegeven moment hebben zij collectief, daarmee ook wij uiteraard, dit gevoel van ingebed zijn ook steeds meer verloren. Dit is een proces geweest dat zo’n 6000 jaar geleden is begonnen en heeft kunnen voortleven tot op de dag van vandaag. Daardoor werd het landschap tot een collectie van objecten die niet alleen in bezit genomen konden worden maar ook gexploiteerd konden worden. En we moeten niet vergeten dat vanuit de westerse cultuur, die daaruit is voortgekomen, ons individuele gevoel van afscheiding voortdurend nog wordt bevestigd.
Maar gelukkig heeft dat ingebedde gevoel ons nooit helemaal verlaten: het is namelijk altijd onderdeel gebleven van onze eigen menselijke natuur. Zoals de Nederlandse antropoloog Jan van Baal ooit heeft betoogd, hebben we wat dit betreft allemaal een dubbele natuur. Aan de ene kant worden we volgens hem geboren uit het universum en blijven we daar ook onlosmakelijk mee verbonden. Maar aan de andere kant ervaren we onszelf ook als subject – of beter gezegd, als ego – tegenover de wereld geplaatst. We worden allemaal geboren met een gebalanceerde dubbele natuur. En als die in balans is, dan is ons ego dienstbaar aan de diepere verbonden kant van onszelf. Ons hoofd is dan dienstbaar aan ons hart. En zolang we die balans weten te bewaren, wordt onze ego-drang tot competitie en strijd vanzelf getemperd. We voelen ons dan helemaal open naar buiten toe – en helemaal opgenomen in de gebalanceerde dualiteit van de cyclische natuur om ons heen.
Maar vanaf het moment dat we ons buiten en boven de natuur zijn gaan plaatsen, zijn we geleidelijk aan die balans kwijtgeraakt. Het gevoel van ingebed zijn in de omringende natuurlijke wereld ging daardoor plaats maken voor een gevoel van afscheiding. En vanuit de disbalans van dat gevoel van afscheiding hebben we te maken gekregen met diverse vormen van ongebalanceerd dualisme. Die hebben ons vervolgens aangezet tot het voortdurend voeren van strijd tegen ingebeelde absolute tegengestelden op uiteenlopende gebieden. Dit ongebalanceerd dualisme heeft zich bijvoorbeeld niet alleen laten zien als de tegenstelling tussen dag en nacht en tussen zomer en winter, maar o.a. ook als de tegenstelling tussen ‘mannelijke’ en het ‘vrouwelijke’ waarden, tussen het menselijke en het dierlijke, tussen de realiteit en de fantasie, en tussen de geschiedenis en de prehistorie. Het ongebalanceerd dualisme manifesteerde zich ook in de vorm van het collectief strijden tegen (ingebeelde) vijanden.
Deze disbalans is in ieder individueel leven ontstaan toen het ego tot ontwikkeling kwam, zich ging verbinden met ons identiteitsgevoel, en daardoor onze verdere ontwikkeling ging blokkeren. Maar, zoals gezegd, heeft er historisch ooit ook collectief zo’n verschuiving op cultureel gebied plaatsgevonden. Rond 4000 voor onze jaartelling vond er een paradigma verschuiving plaats in de menselijke cultuur, als gevolg van een collectieve ego explosie (in de woorden van de Engelse psycholoog Steve Taylor), met traumatische gevolgen die de hele ontwikkeling van de westerse cultuur tot op de dag van vandaag heeft bepaald. Meestal wordt deze periode historisch nog steeds als het begin van de westerse cultuur en beschaving beschouwd. Vanuit die optiek is wat er daarvoor is gebeurd vanzelfprekend onder de noemer prehistorie geplaatst – een lange periode waarin verondersteld wordt dat we als mensheid nog behoorlijk onbeschaafd en ook cultureel onderwikkeld waren. Maar ik ben ervan overtuigd geraakt (en veel anderen met mij) dat dit maar de helft van het verhaal vertelt, en waarschijnlijk zelfs veel minder. Feministische onderzoekers hebben dit deel van het menselijke verhaal toepasselijk His Story genoemd, oftewel Zijn Verhaal, daarmee benadrukkend dat het in de eerste plaats het verhaal is geweest van een dominator cultuur (in de woorden van de Oostenrijks-Amerikaanse onderzoeker Riane Eisler) waarin mannen de dienst hebben uitgemaakt, en ‘mannelijk’ beschouwde waarden en principes centraal hebben gestaan.
Om Her Story er volwaardig aan toe te kunnen voegen, moeten we de periode van de prehistorie herwaarderen, en ook de overblijfselen ervan bij de inheemse volkeren onderzoeken, en die vervolgens integreren in Our Story. Dan kunnen we eindelijk hele verhaal gaan vertellen en ook gaan belichamen – dat dan met name ook een helend verhaal is. Ondanks de vele crises waar we momenteel mee worden geconfronteerd, zien we gelukkig ook dat dit helende verhaal geleidelijk aan steeds duidelijker gestalte is aan het krijgen. We hebben wat dit betreft ook geen andere optie meer openstaan. We zien overal om ons heen hoe een nieuwe paradigma verschuiving zich aan het manifesteren is, die ik de Grote Wending heb genoemd, (in navolging van David Korten die spreekt over the Great Turning). Deze nieuwe verschuiving betekent niet dat we een compleet nieuwe richting inslaan die we ons voor het eerst eigen moeten maken. Het betekent individueel dat we weer in contact komen met de diepe verbonden kant van onze dubbele natuur, waarvan we wellicht – onder invloed van het dominerende ego – lang hebben gedacht dat die er helemaal niet was. We vinden daarmee geleidelijk de balans terug in onszelf, hetgeen we ervaren als een bewustzijnsverruiming. En als genoeg mensen op onze planeet die balans in zichzelf gaan terugvinden, dan zal die balans zich niet alleen gaan uitstralen naar de samenleving toe, maar ook naar de manier waarop we omgaan met de omringende natuurlijke wereld.
Kortom, mijn boek heeft een hoopvolle boodschap. Als ik in één zin zou moeten zeggen waar het boek over gaat: het boek gaat eigenlijk over thuiskomen, niet alleen in ons eigen lichaam maar ook in de grotere context van het omringende landschap – en over de vele obstakels die ons belet hebben om dit te realiseren.
Een lezing over mijn boek
Op 18 maart 2023 vond de boekpresentiatie plaats. Toen heb ik een lezing gegeven, waarin ik wat uitgebreider inga op de inhoud van mijn boek. Raadpleeg deze lezing
